Nghệ nhân Ưu tú Sầm
Văn Dừn, dân tộc Cao Lan, thôn Mãn Hóa, xã Đại Phú, huyên Sơn Dương (Tuyên
Quang), người có thâm niên chơi loại nhạc cụ này cho biết, nhiều người nhầm tưởng
đánh trống sành chỉ để hát Sình ca. Tuy nhiên, trống sành là nhạc cụ quan trọng
để thực hiện các bài cúng thần linh, làm lễ cầu mưa, cầu mùa, cầu may, cầu mát.
Ngoài ra, trống sành còn được đánh đệm cho các điệu múa của dân tộc Cao Lan
trong ngày hội với các tiết mục tiêu biểu như: “Múa chim gâu”, “Múa xúc tép”,
“Múa tam nguyên”, “Múa khai đao phát lộ”.
Khác với thân trống trận làm bằng gỗ, thân trống sành được làm từ đất nung.
Thân trống thường có chiều dài khoảng 40 cm, đường kính mặt trống to 25 cm, mặt
trống nhỏ 16 cm, độ dày vỏ trống 5 - 8 mm, hai đầu trống hình viên trụ, thắt eo
ở giữa. Thông nhau giữa hai đầu khoang trống qua đoạn thắt eo ở giữa là một lỗ
bằng quả trứng gà. Thoạt nhìn thân trống sành đơn giản, nhưng làm đúng kỹ thuật
không dễ chút nào. Hai đầu mặt trống to, nhỏ khi đánh âm thanh chạy qua lỗ thắt
eo tạo ra sự trầm bổng khác nhau.
Công đoạn tiếp theo là làm mặt trống. Mặt trống sành không làm bằng da trâu mà
là da kỳ đà hoặc da trăn. Tốt nhất vẫn là da kỳ đà. Quanh mặt trống tạo các móc
sắt, dùng dây thừng nhỏ ngoắc vào đan chéo dọc thân trống để giữ hai mặt trống ốp
vào thân trống sành luôn được căng. Đoạn dây thừng còn thừa quay ngang cuốn
xung quanh phần thắt ngẫng ở giữa tạo độ căng thêm cho hai mặt trống.
Đánh trống sành có hai cách, nếu cúng, người ta ngồi để trống vào hai cổ chân rồi
đánh; còn khi nhảy múa, dùng dây vải buộc hai đầu trống treo vào cổ đến tầm
ngang bụng. Mặt trống to được đánh trực tiếp bằng 4 đầu ngón tay chụm lại, mặt
nhỏ dùng que nứa có lưng đánh hơi cong tạo độ nảy trên mặt trống. Trước khi đi
diễn, người ta thường ngâm trống sành vào nước 1- 2 ngày, tạo da mặt trống
căng, âm hưởng đánh ra kêu vang, có hồn. Mặt da trống sành làm đúng quy cách có
thể sử dụng trong 20 năm mới phải thay mới.